Đóa Hoa Trong Vườn Cũ - Thơ: Lữ Kiều Thân Trọng Minh - Nhạc: Hoàng Quốc Bảo

Thơ: Lữ Kiều Thân Trọng Minh
Nhạc: Hoàng Quốc Bảo
Thực Hiện: Hoành Khai Nhan

Ký Ức Thu

(Ảnh: Bạn gửi)

Sáng xa tiếng gió khẽ khàng
Ru hồn khúc nhạc lá vàng nhẹ ngân
Một thời áo trắng bâng khuâng
Mùa xưa yên ả trong ngần dòng trôi
Chiều xa nhặt lá êm rơi
Cất vào ký ức đẹp ngời ước mơ
Xếp thành thuyền lá đợi chờ
Xuôi về bến mộng tình thơ học trò.

Kim Oanh
Thu 2025

Vũ Lâm Linh 雨霖鈴 - Trương Hỗ (Trung Đường)

Trương Hỗ 張祜 (khoảng 785-849) tự Thừa Cát 承吉, người Thanh Hà (nay thuộc tỉnh Hà Bắc, Trung Quốc), nổi tiếng về thể cung từ, thơ có 10 quyển.

Nguyên bản Dịch âm

雨霖鈴 Vũ Lâm Linh

雨霖鈴夜卻歸秦 “Vũ lâm linh” dạ khước quy Tần,

猶見張徽一曲新 Do kiến Trương Huy nhất khúc tân.

長說上皇和淚教 Trường thuyết thượng hoàng hoà lệ giáo,

月明南內更無人 Nguyệt minh nam nội cánh vô nhân.

Chú giải

雨霖鈴 “Vũ Lâm Linh” là tên nhạc khúc, còn viết là 雨淋鈴. Trương Dã Hồ 張野狐 giỏi thổi kèn, làm trưởng Tham quân hý (lo việc mua vui trong quân đội). Trong loạn An Lộc Sơn, Dã Hồ theo Đường Minh Hoàng nhập Thục rồi lại cùng vua trở về kinh. Đường Minh Hoàng trên đường về kinh, nghe tiếng mưa trong rừng ngân như tiếng chuông bỗng nhớ Dương Quý Phi, sai Dã Hồ làm hai khúc Vũ-lâm-linh và Hoàn-ai-nhạc 還哀樂.

卻 khước: lùi bước, từ chối.

秦 Tần: Nước Tần. Nhà Tần (248-207, trước T.L.), Tần Thuỷ Hoàng 秦始皇 diệt cả sáu nước thay nhà Chu làm vua gọi là nhà Tần. Nước Tần trong bài này chỉ nước Tàu.

Trương Huy: Tức Trương Dã Hồ

Thượng Hoàng: Chỉ Đường Minh Hoàng, khi đó đã làm thái thượng hoàng

教 giáo: truyền, dạy.

Nam nội: Hoàng cung gọi là đại nội, Đường Minh Hoàng khi đó làm thái thượng hoàng ở phía nam đại nội nên gọi là nam nội.

Dịch nghĩa

Vũ Lâm Linh

Khúc “Vũ lâm linh” lui về Trường An,

Do Trương Huy đã hát (khúc ấy) ở đó,

Lời ca kể lể Thượng Hoàng (Đường Minh Hoàng) đã khóc rồi sai y (Trương Huy) chép lời,

Trăng sáng rọi cả vào “Nam nội” nhưng không còn ai.

Dịch thơ

Vũ Lâm Linh

“Vũ Lâm Linh” nhạc khúc về Tần,

Do thấy Trương Huy đã hát vang.

Nghe nói Thượng Hoàng nhòa lệ dạy,

Trăng soi Nam-nội chẳng còn dân.

Lời bàn

Đường Minh Hoàng chỉ thương nhớ Dương Quý Phi, không thương xót hàng triệu dân đã điêu đứng và chết oan vì mối tình ngang ngược của mình với mỹ nữ họ Dương. Nhưng Trương Hỗ không trách vua. Ông dễ dãi lắm. Ông chỉ nhắc sơ lược tiểu sử của khúc “Vũ Lâm Linh” trong 3 câu đầu; câu kết nói Nam-nội (Đại nội của Đường Minh Hoàng) vắng tanh chẳng còn dân, một câu thương hại ông vua đa tình chứ không phiền trách ông vua dại gái.

Con Cò

***

Vũ Lâm Linh

Về Tần đêm vọng tiếng mưa rơi,
Như điệu Trương Huy mới dạo chơi.
Vua khóc truyền ghi lời khúc nhạc.
Trăng soi, nam điện vắng không người.

Mỹ Ngọc phỏng dịch.
Apr. 12/2025.
***

Tiếng Chuông Trong Đêm

Về Tần mưa đẫm tiếng chuông mê
Nhớ nhạc Trương Huy buồn tái tê
Nghe nói Thượng Hoàng tuôn lệ thảm
Cung Nam cô độc ngắm trăng thề

Thanh Vân

***

Khúc Vũ Lâm Linh

Mưa đêm dai dẳng đất Trường An
Khúc Vũ Lâm Linh vẫn tấu vang
Nghe lại lời ca đầm nước mắt
Trăng soi riêng bóng chỉ Thượng Hoàng

Kim Oanh

***

Trương Hỗ 張祜 Zhāng Hù

Nguyên bản:        Phiên âm:

雨霖鈴                  Vũ Lâm Linh

雨霖鈴夜卻歸秦 Vũ Lâm Linh dạ khước quy Tần

猶是張徽一曲新 Do thị Trương Huy nhất khúc tân

長說上皇垂淚教 Trường thuyết Thượng hoàng thùy lệ giáo

月明南內更無人 Nguyệt minh Nam nội cánh vô nhân

Bài thơ có mộc bản trong các sách:

Nhạc Phủ Thi Tập - Tống - Quách Mậu Thiến 樂府詩集-宋-郭茂倩

Thu Giản Tập - Nguyên - Vương Uẩn 秋澗集-元-王惲

Đường Thi Phẩm Vị - Minh - Cao Bính 唐詩品彙-明-高棅

Ngự Định Toàn Đường Thi - Thanh - Thánh Tổ Huyền Diệp 御定全唐詩-清-聖祖玄燁

Sách Quách Mậu Thiển ghi tựa là Lâm Linh Nhị Khúc 霖鈴二曲. Các sách khác ghi tựa Vũ Lâm Linh với chữ Lâm viết khác nhau:

霖 với bộ 雨vũ = mưa dầm, mưa dai dẳng

淋 với bộ 水thủy = mưa phùn, ướt đầm, ngâm nước

Sách đời Thanh cho dị bản trong câu 2 見kiến thay vì 是thị và xài chữ 和hòa thay vì 垂thùy trong câu 3.

Sách Cao Bính đời Minh có ghi chú đầy đủ truyền thuyết về nguồn gốc của ca khúc Vũ Lâm Linh gồm 2 câu chuyện, một trên đường đến Thục và một khi đã trở về lại Trường An, như sau:

Sử ký Minh Hoàng ghi lại rằng Hoàng đế đã đến đất Thục, phía nam Tứ Xuyên, và đi vào một thung lũng hẹp, nơi có mưa trong mười ngày. Trên con đường lót ván, ông nghe tiếng chuông ngựa hòa âm với núi rừng. Ông thương tiếc Dương Quý phi đã bị bức tử nên đã đưa những âm thanh đó vào bản nhạc Vũ Lâm Linh để bày tỏ nỗi buồn của mình. Vào thời điểm đó, chỉ có Trương Huy张徽, một nhạc công tài giỏi ở Độc Lê Viên独梨园, theo ông đến Tứ Xuyên và giúp phổ biến ca khúc này.

Đến thời Chí Đức, loạn An Lộc Sơn đã dẹp yên, Minh Hoàng trở lại Hoa Thanh Cung华清宫, tất cả phi tần và cung nữ đều không còn như trước nữa. Hoàng đế ra lệnh cho Trương Huy diễn lại ca khúc Vũ Lâm Linh tại Vọng Kinh Lâu望京楼, ông cảm thấy buồn đến nỗi bật khóc. Sau đó bài hát được chép vào Pháp Bộ法部.

Sách của Thánh Tổ Huyền Diệp đời Thanh có nhắc lại một phần câu chuyện Đường Minh Hoàng và ca khúc Vũ Lâm Linh.

Ghi chú:

Vũ Lâm Linh: là một tạp khúc ca từ của Giáo Phường thời Đường, sau nó trở thành tên của một điệu từ với 103 chữ chia làm 2 đoạn: đoạn 1 gồm 10 câu với 5 vần trắc, đoản 2 gồm 9 câu với 5 vần trắc.

Tần: nhà Tần thống nhất Trung Hoa năm 221 TCN, chỉ đất nước Trung Hoa thời bấy giờ

Do thị: nó vẫn như cũ

Trương Huy: là Trương Dã Hồ 张野狐, một nhạc sĩ trong cung điện, giỏi về không hầu 箜篌, một thứ nhạc cụ ngày xưa, giống như cái đàn sắt nhỏ.

Nam nội: cung điện Hưng Thanh ở Trường An vào thời nhà Đường, nằm ở phía Nam cung Bồng Lai, ban đầu đây là nơi ở của Đường Huyền Tông khi ông còn là chư hầu nên được gọi là "Nam nội"

Dịch nghĩa:

Vũ Lâm Linh   

Vũ Lâm Linh dạ khước quy Tần

Do thị Trương Huy nhất khúc tân

Trường thuyết Thượng hoàng thùy lệ giáo

Nguyệt minh Nam nội cánh vô nhân

Tiếng Chuông Trong Đêm Mưa Dầm

Ta trở về đất Tần vào đêm mưa dầm trong tiếng chuông ngựa,

Tai vẫn còn nghe thấy bài hát mới của Trương Huy.

Hoàng đế thường nói về bài học đầy nước mắt của mình,

Dưới ánh trăng cung điện phía Nam không một bóng người.

Vào một đêm mưa dầm, Đường Minh Hoàng trở về Trường An từ đất Thục Trung. Cuộc khởi nghĩa An Sử đã kết thúc, nhưng tình cảnh của Đường Minh Hoàng cũng giống như bài Vũ Lâm Linh do nhạc sĩ Trương Huy trình tấu.

Người ta kể lại rằng Đường Minh Hoàng rơi lệ vì nhớ Dương Quý Phi khi nghe lại khúc Vũ Lâm Linh. Dưới ánh trăng sáng, trong cung Nam Cung tĩnh lặng không bóng người, Đường Minh Hoàng buồn bã cô đơn.

Dịch thơ:

Tiếng Chuông Trong Đêm Mưa Dầm

Trở lại Trường An đêm mưa dầm,

Tai còn văng vẳng khúc Vũ Lâm.

Khi nghe Minh Hoàng mắt đẫm lệ,

Trăng sáng cung Nam vắng âm thầm.

Bell Ringing In A Rainy Night by Zhang Hu

Emperor Minghuang returned to Changan on a rainy night,

He still heard the new song Yu Lin Ling by court musician Zhang Wei.

It was told that the emperor cried when he heard the song again,

Under the bright moon, the Southern Palace was without a soul.

Phí Minh Tâm

***

Góp Ý:

... sai Dã Hồ làm hai khúc Vũ-lâm-linh và Hoàn-ai-nhạc.

Câu này có thể không đúng với thực tế, hay do người dịch hiểu sai. Theo trang 雨霖铃=Vũ tâm linh - zh.Wikipedia này, lúc Đường Huyền Tông từ Thục về lại Tràng An, đi qua sạn đạo ở Tà Cốc (địa danh ở Thiểm Châu liên hệ với Gia Cát Lượng trong Tam Quốc Chí) thì mắc mưa dầm 10 ngày, nghe tiếng chuông và nhớ Dương quý phi, nên chọn điệu mạn vũ lâm linh (và hoàn ai nhạc) rồi sai nhạc công Trương Dã Hồ tấu - không phải hát - với kèn tất lật. Chữ 采=thái trong câu 采其聲為 (thái kỳ thanh vi) có nghĩa là chọn/lựa. Hai điệu nhạc giáo phường đó đã có từ thời Đường nhưng soạn giả là ai thì có lẽ không ai biết. Từ bài vũ lâm linh còn có tên là vũ lâm linh mạn (雨霖铃慢).

猶見張徽一曲新=do kiến Trương huy nhất khúc tân

張=Trương thì đúng là họ Trương nhưng "Trương huy" không phải là tên của Trương Dã Hồ vì 徽=huy có nghĩa là đàn/tấu! Chủ từ của câu thứ nhì này ẩn dụ và làm bài thơ khó hiểu, một phần vì từ 新=tân (nghĩa là mới) chỉ có thể hiểu như là một trạng từ với nghĩa (trong) lần đầu. Ai 見=kiến/gặp bài nhạc lần đầu? Phải chăng Trương Hỗ muốn nói là người nào đó gặp bài vũ tâm linh này lần đầu truyền lại đời sau huyền thoại thái thượng hoàng khóc vì không còn quý phi dưới trăng ở nội điện hướng nam?

Huỳnh Kim Giám

Sóng Lòng - Sáng Tác: Nguyễn Thanh Cảnh - Ca Sĩ: Diệu Hiền

Sáng Tác: Nguyễn Thanh Cảnh
Ca Sĩ: Diệu Hiền

Chỉ Là Mơ…

 

Dòng sông dĩ vãng đã trôi xa...
Một cánh chim bay biệt quê nhà
Phương người thu muộn vàng nỗi nhớ
Phương này xuân cạn úa tàn hoa.

Sông xưa dĩ vãng chảy ngược dòng
Mang về chốn cũ mỏi mòn trông
Bến cũ đò neo đêm trăng tỏ
Hạnh phúc giao hòa thỏa ước mong.

Sông này dĩ vãng chỉ là mơ...

Bến vẫn kiên tâm mỗi khắc chờ

Tình mãi trơ gan cùng tuế nguyệt

Chẳng thể lòng thuyền ngoảnh làm ngơ.

Kim Oanh

Tình Vào Thu - Nhạc: Nguyễn Tâm Hàn - Giọng Ca: Ngọc Quy

Nhạc: Nguyễn Tâm Hàn
Giọng Ca: Ngọc Quy

50 Năm Chợt Giật Mình - 50 Năm Trở Mình

Bài Xướng:

50 Năm Chợt Giật Mình

Năm mươi năm đó, thật ư?
Mà như giấc mộng mới từ hôm qua
Ván bài sấp ngửa tháng Ba*
Trắng tay còn nợ sơn hà trĩu lưng
Súng gươm gãy gánh nửa chừng
Cùng nhau ngậm ngải lên rừng đốt than
Đêm nghe cú rúc trên ngàn
Dế giun hợp tấu điệu đàn đưa ma…
Nửa vòng thế kỷ trôi qua
Cầm như giấc mộng mới là đâu đây
Tưởng như chưa ở bên này
Lối mơ vẫn thấy dấu giày băng sương
Áo xanh nhuốm bụi chiến trường
Tóc xanh gió lộng bốn phương đăng trình…
Năm mươi năm - chợt giật mình
Hoang liêu cảnh cũ gập ghềnh nẻo xưa.

Quang Hà
*Quảng Trị và Huế bỏ ngõ vào tháng 3 năm 2025

***
Bài Họa:

50 Năm Trở Mình

Quê nhà vẫn khổ thế ư?!
Tiếng kêu thống thiết từ từ ngấm qua
Xứ người san sẻ phong ba
Âu Cơ một mẹ hải hà chung lưng
Hy vọng chớ tắt giữa chừng
Thế giới thấu hiểu cả rừng người than
Là con dân Việt trên ngàn
Quyết tâm chung sức diệt đàn gian ma
Quá khứ đen tối sẽ qua
Ngọn đuốc Hậu Duệ thực là sáng đây
Đồng hành hiệp lực tình này
Hiên ngang ngạo nghễ bước giày đẫm sương
Gian nguy chẳng ngại đêm trường
Tương lai tuổi trẻ bốn phương hành trình
50 năm toàn thể trở mình
Chẳng sờn xuống thác lên ghềnh như xưa.

Kim Oanh

Tháng 4-2025