Lạc Hoa 落花 – Nghiêm Uẩn

 

Hương Sắc Trong Vườn Văn: “ Cám ơn hoa đã vì ai nở “ (Thơ Tô Thùy Yên).

Đầu Năm Khai Bút Khai Hoa 

 

Năm nay, gần Tết, nhà tôi có cái may là cùng lúc, cây Lan vũ nữ (họ Oncidium) và cây tắc mà tôi trồng từ nhiều năm cùng trổ hoa.

Hoa tắc, giống các hoa họ chanh, bưởi cho hương thơm nhẹ và dịu. Lan Vũ  nữ cũng cho mùi thơm như phấn Coty ngày xưa các bà dùng để dồi mặt, có mùi hương thoang thoảng thật dể chịu.

Hai mùi hương khiến tôi nhớ đến câu thơ” Cám ơn hoa đã vì ta nở “ trong bài “ Ta Về “ của Thơ Tô Thùy Yên, tác giả bài thơ phổ nhạc nổi tiếng “ Chiều Trên Phá Tam Giang “.

Các nhà phê bình văn học hết sức thán phục tác giả Thơ Tô Thùy Yên, không hiểu sao tác giả nghĩ ra được những lời hay ý đẹp như vậy. Nhưng gần đây, khi tìm trên youtube tôi gặp bài thơ LẠC HOA của NGHIÊM UẨN, thời vãn đường của Trung hoa, tôi mới biết là Thơ Tô Thùy Yên chỉ mượn ý của người xưa chứ câu thơ của ông không phải là nguyên tác do ông nghĩ ra đầu tiên.

Bài thơ nguyên tác của NGHIÊM UẨN tựa là LẠC HOA.

Xuân quang nhiễm nhiễm quy hà xứ?

Cánh hướng hoa tiền bả nhất bôi.

Tận nhật vấn hoa, hoa bất ngữ.

Vị thuỳ linh lạc, vị thuỳ khai?

Câu cuối này hay quá, hoa vì ai mà rụng, vì ai mà nở.

Dịch nghĩa:

Ánh sáng mùa xuân yếu ớt rồi đi về đâu mất.

Tới trước hoa, nâng chén rượu (mời ).

Cả ngày hỏi hoa, hoa chẳng nói.

Vì ai rơi rụng, vì ai nở.

Diệp Luyến Hoa dịch:

Xuân quang yếu ớt về đâu đó.

Tới trước hoa dâng chén rượu này.

Suốt buổi hỏi hoa, hoa chẳng nói.

Nở rồi rơi rụng, bởi vì ai?

Năm mới, chúc các bạn thân tâm thường an lạc, để thời giờ nghe tiếng chim hót trên cành, ngắm hoa để cám ơn hoa đã vì ta nở, lòng không còn vướng bận chuyện thị phi.

Tăng Quốc Kiệt
***

Các Bài Dịch Khác:

Hoa Rụng

Nắng xuân dìu dịu biết về đâu,
Trước hoa nâng chén để mời nhau.
Cả ngày ướm hỏi, hoa không nói,
Vì ai nở rộ lại tàn mau?

 
Bát Sách

***

Hoa Rơi

Ánh xuân nhợt nhạt trốn nơi nao
Đến trước hoa nâng chén rượu chào
Suốt buổi hỏi hoa hoa chẳng đáp
Vì ai hoa nở úa rơi mau!

Kim Oanh

***

Hoa Rơi

Mùa xuân cảnh đẹp đã dần tan,
Đến trước hoa nâng chén hỏi han,
Suốt buổi im lìm hoa chẳng nói,
Vì ai hoa nở, tại ai tàn??

Mỹ Ngọc
Jan. 24/2023.
***
Đáng Đời

Nắng Xuân tươi thế, nhưng tại sao
Chén rượu ta nâng để mời nhau
Vậy mà khinh khỉnh, im thin thít,
Hèn chi vừa nở đã tàn mau!

Chẩm Tá Nhân

***

Nguyên tác:         Phiên âm:
落花-嚴惲           Lạc Hoa – Nghiêm Uẩn

春光冉冉歸何處 Xuân quang nhiễm nhiễm quy hà xứ
更向花前把一杯 Cánh hướng hoa tiền bả nhất bôi.
盡日問花花不語 Tận nhật vấn hoa hoa bất ngữ
為誰零落為誰開 Vị thùy linh lạc vị thùy khai

Bài thơ được khắc đăng trong nhiều sách Tống Minh Thanh và các sách:
- Tùng Lăng Tập - Đường - Bì Nhật Hưu 松陵集-唐-z皮日休
- Tài Điều Tập - Thục - Vi Hộc 才調集-蜀-韋縠
- Trang Tĩnh Tập - Kim - Lý Tuấn Dân 莊靖集-金-李俊民
Xuân quang: phong cảnh mùa xuân nhiễm nhiễm: hình dung thời gian dần dần trôi qua, mô tả mọi thứ
từ từ thay đổi hoặc di chuyển
- hà xứ: xứ nào, ổ đâu
- tận nhật: cả ngày
- linh lạc: héo úa, rơi xuống

Dịch nghĩa:
Lạc Hoa Hoa Rơi

Xuân quang nhiễm nhiễm quy hà xứ Ánh sáng mùa xuân yếu ớt rồi đi đâu mất,
Cánh hướng hoa tiền bả nhất bôi Tới trước hoa, nâng mời một chén rượu.
Tận nhật vấn hoa hoa bất ngữ Cả ngày hỏi hoa, hoa chẳng nói,
Vị thùy linh lạc vị thùy khai Vì ai hoa rơi rụng, vì ai hoa nở?

Dịch thơ:
Hoa Rơi

Xuân quang yếu ớt về đâu đó?
Tới trước hoa nâng một chén này.
Suốt buổi hỏi hoa, hoa chẳng nói,
Nở rồi rơi rụng bởi vì ai?

Điệp Luyến Hoa
***

Ánh xuân êm ái lẫn đâu rồi?
Đứng trước khóm hoa nâng chén mời.
Suốt ngày hỏi hoa, hoa câm lặng,
Vì ai hoa nở, vì ai rơi?

Phụng Hà

***

Xuân ảnh lưu ly lẫn khuất rồi?
Người về bên hoa nâng chén mời
Suốt ngày thầm hỏi hoa chẳng nói
Vì ai hoa nở, vì ai rơi…

Khuyết Danh
***
Ánh sáng mùa Xuân đâu mất rồi,
Trước hoa chén rượu ân cần mời.
Cả ngày được hỏi hoa không nói,
Hoa nở vì ai lại rụng rơi.

Phí Minh Tâm
***
Falling Flowers by Yan Yun

Has weakened and gone somewhere, the Spring light.,
Standing in face of the flower, I offer a cup of wine.
All day long, I ask the flower and it does not reply,
For whom do you blossom and fall in your flight?

Ghi chú:

Theo Đường Thi Đại Từ Điển 唐诗大辞典 bản tu chính, Nghiêm Uẩn tự là Tử Trọng, không rõ năm sanh, người Ngô Hưng, nay là Chiết Giang tỉnh Hồ Châu. Thi tiến sĩ nhiều lần nhưng không đỗ nên về sống ở Ngô Hưng. Là bạn thân của Đỗ Mục và tâm giao với Bì Nhật Hưu và Lục Quy Mông. Bệnh
chết ở Ngô Hưng năm Ý Tông Hàm Thông thứ 11 (870).
Về cuộc đời của Tử Trọng, hãy xem Thương Tiến Sĩ Nghiêm Tử Trọng Thi Tự 伤进士严子重诗序,Nam Bộ Tân Thư 南部新书 Quyển Đinh, Đường Thi Kỉ Sự 唐诗纪事 Quyển 66, Đường Tài Tử Truyện 唐才子传 Quyển 6 của Bì Nhật Hưu. Sự nghiệp văn chương của ông, Toàn Đường Thi 全唐诗
chỉ lưu giữ được1 bài thơ duy nhất. Về bài thơ Lạc Hoa, Bì Nhật Hưu viết “bảy chữ của … thường có nét duyên dáng và mềm mại, đôi khi có thể gây kinh ngạc.”
Lạc Hoa là một bài thơ hay, đặc sắc với câu chót Vị thùy linh lạc vị thùy
khai. Câu này được xài nguyên 7 chữ trong 7 bài thơ bên dưới:
- Mai Hoa Bắc Tống - Vương An Thạch 北宋·王安石 梅花
- Hoán Khê Sa Bắc Tống - Vương An Thạch北宋·王安石 浣溪沙
-  Minh Phát Phòng Khê Nhị Thủ Kỳ 1 Nam Tống - Dương Vạn Lý 南
宋·杨万里 明发房溪二首 其一
- Tập Cổ Đối Hoa Kim Mạt Nguyên Sơ - Lý Tuấn Dân 金末元初·李俊
民 集古 对花
- Tảo Xuân Yến Thượng Thứ Cao Lệ Quốc Sử Nhân Thi Vận
Nguyên Sơ - Da Luật Chú 元初·耶律铸 早春宴上次高丽国使人诗韵
-Hòa Đỗ Tài Khanh Vận Nguyên - An Hi 元·安熙 和杜才卿韵
- Ức Vương Tôn Thập Nhị Thủ Kì Cửu Tập Cú Nguyên Mạt Minh Sơ - Lưu Cơ 元末明初·刘基 忆王孙十二首 其九 集句

Riêng 3 chữ vị thùy khai được xài trong hơn 300 bài thơ qua các thời đại ở Trung Hoa. Tại Việt Nam, Tô Thùy Yên mượn ý của câu này trong bài thơ Ta Về thì cũng là chuyện bình thường.

Phí Minh Tâm